Sygn. akt I CZ 91/16

POSTANOWIENIE

Dnia 8 grudnia 2016 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Bogumiła Ustjanicz (przewodniczący, sprawozdawca)
‎SSN Anna Owczarek
‎SSN Dariusz Dończyk

w sprawie ze skargi M. Ż. i in.,
‎o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem
‎Sądu Okręgowego w W. z dnia 23 marca 2016 r.,
‎sygn. akt IV Ca …/15
‎w sprawie z wniosku […]
‎przy uczestnictwie miasta W.
‎o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie,
‎po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
‎w dniu 8 grudnia 2016 r.,
‎zażalenia P.L. i . C.
‎na postanowienie Sądu Okręgowego a w W.
‎z dnia 10 sierpnia 2016 r., sygn. akt IV Ca …/16,

1) oddala zażalenie

2) oddala wniosek uczestnika o zasądzenie kosztów
‎ postępowania zażaleniowego.

UZASADNIENIE

Prawomocnym postanowieniem z dnia 23 marca 2016 r. Sąd Okręgowy w W. oddalił apelację wnioskodawczyń […] od postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 28 stycznia 2015 r., którym został oddalony ich wniosek o stwierdzenie nabycia w drodze zasiedzenia z dniem 27 maja 2000 r. nieruchomości położonej w W. przy ulicy B., oznaczonej jako działka ewidencyjna nr 11, objętej opisaną księgą wieczystą, w udziałach po ¼ części D. Ż., W. C. i Z. N., a pozostałe wnioskodawczynie po 1/6 części każda z nich.

Skargę o wznowienie tego postępowania wnieśli [...]. Domagali się zmiany zaskarżonego postanowienia przez stwierdzenie, że wnioskodawczynie nabyły podane we wniosku udziały we własności wskazanej nieruchomości w drodze zasiedzenia z dniem 27 maja 2000 r. lub 27 maja 2005 r. albo, że doszło do nabycia następujących udziałów: przez […]. Jako ewentualny wniosek podali uchylenie prawomocnego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Skarga została oparta na podstawie art. 524 § 2 k.p.c. w związku z art. 510 §  1 i art. 401 pkt 2 oraz art. 13 § 2 k.p.c. Zainteresowanymi, którzy nie brali udziału w prawomocnie zakończonym postępowaniu są […], zmarłego w dniu 3 lutego 2016 r. Udział skarżących w tym postępowaniu, w ich ocenie, był konieczny, ponieważ byli oni współposiadaczami nieruchomości. P. L. zawarł związek małżeński z E. L. w 2008 r., zaś R. C. z  A. Z. w 2011 r. Zainteresowanie wynikiem postępowania powiązali z dążeniem do uzyskania przez żony składników majątkowych, co wpływałoby na wspólne prawa i obowiązki małżonków. Podali, że o podstawie wznowienia dowiedzieli się dopiero po wydaniu postanowienia przez Sąd Okręgowy.

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy odrzucił skargę P. L. i R. C., przyjmując, że nie została oparta na ustawowej podstawie wznowienia. Nie podzielił twierdzenia, że zainteresowanie wynikiem postępowania w rozumieniu art. 524 § 2 i art. 510 § 1 k.p.c. mogłoby dotyczyć osób, które zawarły małżeństwa z wnioskodawczyniami po upływie terminu podanego we wniosku jako nabycie udziału we własności nieruchomości przez zasiedzenie.

W zażaleniu P. L. i R.C. zarzucili naruszenie art. 410 § 1 k.p.c. przez niewłaściwe zastosowanie, polegające na uznaniu, że skarga nie została oparta na ustawowej podstawie wznowienia. Przyjęcie braku przesłanek wskazujących na zainteresowanie wynikiem postępowania stanowi o naruszeniu art. 510 § 1 w związku z art. 524 § 2 k.p.c. Skarżący domagali się uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Uczestnik domagał się oddalenia zażalenia.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 524 § 2 k.p.c., zainteresowany, który nie był uczestnikiem postępowania zakończonego prawomocnym postanowieniem orzekającym co do istoty sprawy, może żądać wznowienia postępowania, jeżeli postanowienie to narusza jego prawa. W takim wypadku stosuje się przepisy o wznowieniu postępowania z powodu pozbawienia możności działania. Z art. 510 § 1 k.p.c. wynika, że zainteresowanym w sprawie jest każdy czyich praw dotyczy wynik postępowania. Przepis art. 524 § 2 k.p.c. wprowadza, poza ogólnymi wymaganiami przewidzianymi dla skargi o wznowienie, dwie dodatkowe, kumulatywnie powiązane przesłanki, charakterystyczne dla tego rodzaju wznowienia. Obejmują one wykazanie, że kwestionowane postanowienie naruszyło prawa zainteresowanego oraz, że nieuczestniczenie w postępowaniu nie było przez niego zawinione. Zainteresowanie to zwykle wynika z potrzeby wiążącego uregulowania stosunków prawnych, w których występuje osoba dążąca do udziału w postępowaniu.

Naruszenie interesu zainteresowanego, który nie brał udziału w sprawie, dotyczy uszczuplenia albo pozbawienia jego praw podmiotowych. Do pogwałcenia tych praw może w ogóle nie dojść, gdy zainteresowany wewnętrznie popiera żądanie wniosku albo nie wykazuje jakiegokolwiek zainteresowania przebiegiem i  wynikiem sprawy.

W orzecznictwie i piśmiennictwie zostało przyjęte, że do kręgu zainteresowanych, w rozumieniu art. 510 § 1 k.p.c., w sprawie o nabycie własności nieruchomości w drodze zasiedzenia należą: dotychczasowy właściciel lub jego spadkobiercy, posiadacze samoistni i zależni, osoby dysponujące prawem rzeczowym na tej nieruchomości, posiadacze gruntów sąsiednich, jeżeli zgłaszają pretensje do własności nieruchomości lub przygranicznych pasów gruntu (por.  uchwały Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 1974 r., III CZP 88/74, OSNC 1976, nr 1, poz. 4; z dnia 8 lipca 1975 r., III CZP51/75, OSPiKA 1076, nr 11, poz.  204; z dnia 20 kwietnia 2010 r., III CZP112/09, OSNC 2010 nr 7-8, poz. 98; postanowienia: z dnia 7 lipca 1993 r., II CRN 73/93; z dnia 30 stycznia 2000 r., 1359/00, niepublikowane). Prowadzi to do wniosku, że interes konkretnej osoby w  rozstrzygnięciu może być zróżnicowany, a zatem skutki niewzięcia udziału w  postępowaniu mogą być dla niej mniej lub bardziej dotkliwe. Przyjmowane jest, że bezpośrednio zainteresowanymi są dotychczasowy właściciel oraz ten, który twierdzi, że nabył własność nieruchomości w drodze zasiedzenia. Pośrednie zainteresowanie odnosi się do osób, które mają rzecz w posiadaniu z tytułu dzierżawy, użytkowania, czy na innej podstawie prawnej.

Pozbawieniem możności działania w rozumieniu art. 524 § 2 zdanie drugie k.p.c. jest nieuczestniczenie przez zainteresowanego w postępowaniu z przyczyn niezależnych od niego i wydanie orzeczenia, które narusza jego prawa. W uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2010 r., III CZP 112/09 zostało wyrażone wiążące stanowisko, że niewzięcie przez zainteresowanego udziału w sprawie rozpoznawanej w postępowaniu nieprocesowym nie powoduje nieważności postępowania, która zachodzi tylko w  stosunku do osoby, która brała udział w postępowaniu. Oznacza to, że naruszenie art. 510 k.p.c. oraz innych przepisów kształtujących krąg osób zainteresowanych wynikiem postępowania (np. art. 609 § 2 k.p.c.), należy traktować jako uchybienie procesowe. Sam fakt pozbawienia zainteresowanego możności działania na skutek nieuczestniczenia w postępowaniu, narusza przepisy prawa procesowego. Nie jest konieczne, aby pozbawienie możności działania było następstwem naruszenia prawa przez sąd lub bezprawnego zachowania się uczestników postępowania. W orzecznictwie zostało wyrażone zapatrywanie (por.  postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2002 r., I CKN 450/00; z  dnia 23 lutego 2012 r., V CZ 122/11, niepublikowane), że odesłanie do przepisów o wznowieniu postępowania, ujęte w art. 524 § 2 zdanie drugie k.p.c., dotyczy niemożności żądania wznowienia, jeżeli przed uprawomocnieniem się orzeczenia niemożność ta ustała (art. 401 pkt 2 k.p.c.), właściwości sądu (art. 405 k.p.c.) i  terminów (art. 407 i 408 k.p.c.).

Skarżący nie wykazali, że nie brali udziału w postępowaniu prawomocnie zakończonym z przyczyn od siebie niezależnych. Nie było podstaw do uznania, że nie wiedzieli o toczącym się postępowaniu, zainicjowanym także przez ich małżonki i nie mogli wziąć w nim udziału, stosownie do art. 510 § 1 k.p.c. Powoływanie się na to, że w dacie złożenia wniosku pozostawali już w związku małżeńskim i wspólnie z  żonami posiadali udziały w nieruchomości nie może prowadzić do uznania, że wiedzę o postępowaniu posiedli po zapoznaniu się z postanowieniem Sądu Okręgowego. Podkreślenia wymaga, że składający wniosek o zasiedzenie jest zobowiązany, zgodnie z art. 609 § 2 k.p.c., do wskazania innych zainteresowanych wynikiem postępowania. Działanie sądu mające na celu ustalenie kręgu zainteresowanych ma miejsce w sytuacji, w której wnioskodawca nie jest w stanie wskazać innych zainteresowanych, ponieważ ich nie zna albo tylko nie zna miejsc ich pobytu. Wówczas zajdzie konieczność wezwania ich przez ogłoszenie w  pierwszym wypadku albo ustanowienia kuratora dla nieznanych z miejsca pobytu w drugim wypadku. Do zarządzenia ogłoszenia, które zależy od uznania sądu (art. 609 § 2 zdanie drugie k.p.c.), dochodzi, gdy wnioskodawca wskazał inne osoby zainteresowane, ale w ocenie sądu zachodzi konieczność wezwania niewskazanych zainteresowanych. Skarżący nie zostali wskazani we wniosku jako zainteresowani wynikiem postępowania, ale nie było podstaw do uznania, że zachodziła którakolwiek z przyczyn objętych art. 609 § 2 k.p.c. Nie zostało także dowiedzione, że istniały uzasadnione powody do wzywania skarżących przez Sąd z  urzędu do udziału w tym postępowaniu.

Skarżący nie uprawdopodobnili twierdzenia, że zaskarżone postanowienie narusza ich prawa. Utrwalony został w orzecznictwie i piśmiennictwie pogląd, że własność nieruchomości nabyta przez jednego z małżonków w drodze zasiedzenia wchodzi w skład majątkowej wspólności małżeńskiej, wówczas, gdy bieg terminu zasiedzenia zakończył się w czasie trwania wspólności ustawowej (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 1978 r., III CZP 7/78, OSNC 1978, nr 9, poz. 153; postanowienie z dnia 10 marca 2016 r., III CSK 186/15, niepubl.). Porównanie dat zawarcia małżeństw z treścią żądania, w odniesieniu do upływu terminu zasiedzenia (najpóźniej z dniem 27 maja 2005 r.), prowadzi do wniosku, że zastosowanie ma art. 33 pkt 1 k.r.o. Do nabycia udziału we współwłasności nieruchomości doszłoby bowiem przed powstaniem wspólności ustawowej. Ocena naruszenia praw skarżących została dokonana według twierdzeń wnioskodawczyń. Niezwiązanie sądu terminem nabycia własności nieruchomości w drodze zasiedzenia, nie ma znaczenia, gdy doszło do oddalenia wniosku. Założenie,
‎że mogłoby dojść do innego określenia tego terminu odbiega od  okoliczności sprawy. Stanowisko skarżących utrzymujące, że nie można wykluczyć,
‎iż ewentualne zasiedzenie dotyczyłoby ich praw i wynik postępowania wpływałby na te prawa oraz obowiązki, z uwagi na wspólność majątkową małżeńską,
‎nie wskazuje na zainteresowanie wynikiem postępowania w przyjętym rozumieniu. Szeroko traktowany krąg zainteresowanych odnosi się do osób, którym przysługuje określone prawo do przedmiotu postępowania. Powoływane obowiązki i   uprawnienia nie należą do sfery prawa, są pochodną prawa, o przyznanie którego wnioskodawczynie wystąpiły na swoją rzecz. Nie było podstaw do uznania, że należało zaliczyć ich do którejkolwiek kategorii zainteresowanych udziałem w  postępowaniu.

Z powyższych względów zażalenie podlegało oddaleniu na podstawie art.  398¹⁴ w związku z art. 394¹ § 3 k.p.c. Orzeczenie o kosztach postępowania zainicjowanego skargą wynika z zasady przewidzianej w art. 520 § 1 w związku z  art. 391 § 1, 397 § 2 zdanie pierwsze i art. 398²¹ k.p.c.

db

kc